COLUMN
PLEIDOOI VOOR EEN OORLOG
WAARIN NIEMAND KOMT OPDAGEN
Over fusies en overnames
‘Nobody expects the Spanish Inquisition’
Het werken in en het denken over organisaties komt vaak tot uitdrukking in oorlogstaal: vijandige overnames (‘hostile takeovers’), markt veroveren, ‘the war on talent’, ‘een leider moet voor de troepen gaan staan’, guerrilla marketing, strategische en tactische operaties, marktpotentieel verliezen (alsof het om grondgebied gaat). Ook krijgs- en vechtkunst zoals Sun Tzu’s ‘Kunst van het oorlogsvoeren’ wordt als voorbeeld gesteld voor managers. Misschien denk je: ‘Organiseren en leidinggeven is oorlog!’ Maar veronderstel nu eens dat men een oorlog wil beginnen en dat er niemand komt opdagen*.
Deze veronderstelling verleidt ons om het reïficerende karakter van de begrippen ‘oorlog’ en ‘organisatie’ uit te dagen. Reïficerend wil zeggen dat een begrip wordt voorgesteld als iets concreets terwijl het eigenlijk om iets abstracts gaat. ‘Organisatie’ en ‘oorlog’ wordt voorgesteld als een ding op zich. Bijvoorbeeld: ‘De oorlog in Afghanistan breidt zich uit naar Pakistan’ (ziet u de oorlog al denken: ‘laat ik eens naar Pakistan gaan’?) en ‘Organisatie X voelt de druk van een dalende markt’.
De zin: ‘Veronderstel nu eens dat ze een oorlog willen beginnen en dat er niemand komt opdagen’ daagt ons uit om de oorlog anders te zien dan een op zichzelf staand ding. Als Jan Soldaat en de zijnen niet op komen dagen, is er dan nog wel een oorlog? Als organisatie X wordt overgenomen door organisatie Y en de werknemers van organisatie X komen niet opdagen, wat heeft organisatie Y dan eigenlijk overgenomen?
Ik stel me een zonovergoten maandagochtend op de Amsterdamse Zuidas voor, waar, in een glinsterende glazen kantoorkolos van, laten we zeggen ABN AMRO, de heren Nooitgedacht en Van Agteren elkaar ontmoeten (deze fantasie zou zich ook kunnen situeren in de Antwerpse fabriekshal van Opel, de voormalig Eindhovense hoofdvestiging van Philips of in de lobby van een klein Haagse adviesbureau). ‘Jan, heb je het ook gelezen in de zaterdagkrant? We zijn overgenomen door Santander.’ ‘Ja, lekker zeg. Fijn dat ons weer niks gevraagd is, terwijl wij toch het daadwerkelijke werk verrichten. Ik heb helemaal geen zin om voor de Spanjaarden te werken.’
Jansen die het gesprek van een afstandje heeft gevolgd, voegt zich bij het duo. ‘Hiernaast’, hij wijst naar een architectonisch hoogstandje, ‘is het kantoorpand van Fortis vrijgekomen. Als we daar morgen nou eens met zijn allen gaan zitten. Blijven we gewoon doorgaan met wat we nu ook doen’. Nooitgedacht: ‘Ik weet nog wel iemand die handig is met logo’s.’ Hij vervolgt enthousiast: ‘Ja, ja! Ik denk aan iets met een opgestoken middelvinger in de kleuren van de Spaanse vlag of zo.’ Van Agteren: ‘En de klanten dan?’ Jansen: ‘Onze klanten zitten toch bij ons vanwege de dienstverlening!? Wij, de medewerkers, verlenen die diensten toch? Of denk je werkelijk dat klanten liever trouw blijven aan een geelgroen logo dat niks anders is dan een lichtreclame op een verder leeg kantoorgebouw?’ Nooitgedacht stemmig en tot besluit: ‘Precies: organisaties zijn geen kantoren of machines, maar waardige mensen die (samen) werken.’
* Sandburg, Carl, ‘The People, Yes’ (gedicht), 1936, bevatte de zin: ‘Sometime they’ll give a war and nobody will come.’ In de jaren ’60 werd dit een van Amerika’s bekendste anti-Vietnamleuzen: ‘Suppose they gave a war and no one came’.
__________
Geschreven door: Jorrit Stevens. Jorrit is verbonden aan GrasFabriek als adviseur van mensen die in organisaties werken. Deze column is in december 2009 in De OrganisatieActivist gepubliceerd.
N.B. Geschreven tegen de achtergrond van deze actualiteit, kort gezegd: delen van ABN AMRO waren net opgesplitst en vijandig overgenomen door een bankenconsortium waaronder het Spaanse Santander.
(De zgn. 'kredietcrisis' zou daarna nog volgen. Het Belgische FORTIS ging ter ziele, vele banken waaronder Santander kwamen in de problemen en het overgebleven deel van ABN AMRO werd zelfs tijdelijk genationaliseerd.)
Terug naar:
