'Ik appelleer aan de droom van vrijheid van mensen'
Voor een eerste grote medewerkersbijeenkomst nodigde een client met een specifieke vraag - op ons aanraden - de kunstenaar, filmer, avonturier en schrijver Joost Conijn uit voor een bijzondere lezing / workshop. Om daarin met de vele aanwezige medewerkers, aan de hand van zijn werk als beeldend kunstenaar, te praten over begrenzing en vrijheid in en buiten organisaties.
We vroegen hem om met de aanwezigen te spreken over de (on)mogelijkheden van (management)regels, procedures en begrenzing in de bestaande (organisatie-)orde en vooral ook de ruimte en het 'ontgrenzen' in zijn werk en het vakmanschap dat daarbij komt kijken. Desgevraagd legde hij ook de link tussen de (on)mogelijkheid als factor in zijn werk en in dat van de aanwezige medewerkers. Degenen die erbij waren, hoorden een fascinerend en tot nadenken stemmend verhaal. Hij maakte een geboeid publiek deelgenoot van zijn verhalen over het verrichten van het schijnbaar onmogelijke. Zo bouwde hij ooit zelf niet slechts een volledig werkend lasapparaat maar ook een auto en zelfs een vliegtuig. Over (on)mogelijkheden gesproken...
M. Dirksen, medewerker, vakman en deelnemer aan de workshop:
"Voor mij het meest indrukwekkend was toch het verhaal van Joost Conijn, die met zijn houten op hout rijdende auto naar Oost Europa was gereden en
misschien meer nog met zijn zelfgebouwde vliegtuig van Nederland naar Afrika was gevlogen. Niet alleen de kunst van het bouwen, maar vooral het besef wat Joost allemaal tegenkwam aan belemmeringen om zijn droom tot een goed einde te brengen en de wijze waarop hij daarmee was omgegaan sprak mij erg aan. Zoals iemand zei: Je gedrag was de constante wisseling tussen de schlemiel en het genie."
Een andere medewerkster: "Ik kies nog te veel voor veilig inderdaad".
En nog een andere medewerkster:
"wat mij treft in het verhaal van Joost is dat hij zegt.. ik appelleer aan de droom
van vrijheid van mensen. .. Die hebben we allemaal maar af en toe realiseer ik me ook dat de droom ver weg ergens onder het stof ligt. Dan poets ik hem snel weer af en door met anderen erover te praten glanst hij weer! Inmiddels heb ik geleerd dat het heerlijk is om totaal je eigen weg te kunnen gaan maar ook dat vrijheid is gewoon direct en goed te doen wat je opgedragen krijgt of wat werkt voor het geheel. Niet boos of ongeduldig te worden over onhandigheid, stomme regels etc. Pas als ik helemaal accepteer wat er is krijgt mijn creativiteit te ruimte om te zoeken naar wat er nog meer mogelijk is. "
Een fragment uit een (eerder intern gepubliceerd) artikel / interview naar aanleiding van de workshop door Joost Conijn:
Mag dit wel?! ‘Soms landde ik met mijn vliegtuig bij een grens en dan stond daar een
douanier, die zich rot schrok: wat is dit nu?! Mag dit wel?! Er komt hier iemand met een zelfgebouwd vliegtuig, wat staat er in de protocollen daarover?!’ Joost vertelt hoe hij daarna vaak iets zag gebeuren in het hoofd van de autoriteit. ‘Je ziet hem ineens denken: wacht even, deze man staat nu voor me en hij heeft een droom. Wie ben ik om hem tegen te houden?’
‘Ik zeg ook niet: “Ik moet er door.” Want dan zegt hij: “Dat kan niet.” Maar als ik zeg: “Ik heb benzine nodig”, dan denkt hij: “Ja, dat is zo.” Het is een beetje psychologie, een beetje diplomatie en mensenkennis. En ik spreek de mensen vooral aan op een droom die ze allemaal hebben. De droom van vrijheid. Ik doe dat overigens niet expliciet. Ik probeer ze niet te overtuigen. Ik laat de ander de ruimte om het zelf te ontdekken.’
Gevangenis
En toch gaat dat niet altijd goed. In Oeganda belandde Joost in de gevangenis. ‘Maar ik was niet bang. Ik was al door zoveel landen gereisd en dat was zo goed gegaan. Bovendien had ik onderweg geleerd: als je een vijand hebt, is er ook altijd een vriend. In Oeganda was dat een advocaat, die naar de gevangenis kwam. Hij had in de stad gehoord dat er een blanke piloot was gestrand en gevangen was gezet. Hij kreeg mij vrij. Daarna wilde hij wel de hele dag door de stad lopen; met mij aan zijn zijde.’
Tot slot wil een beetje charmante bluf ook wel helpen, illustreert Joost Conijn. Aan het eind van zijn reis, was zijn vergunning verlopen, maar hij moest nog een grens passeren. ‘Ik heb mijn vergunning toen zelf aangepast, maar op zo’n opzichtige manier, dat ik tegen de douanier kon zeggen: ‘Dat zou ik toch zelf nooit zo doen!’
De essentie van de dingen
‘In Afrika zijn veel dingen teruggebracht tot hun pure essentie. Daarom houd ik zo van dat continent’, vertelt Joost Conijn. ‘Op een dag hadden wij pech onderweg en werden wij 300 kilometer gesleept naar een openlucht
garagebedrijf. Deze foto laat zien wat ik bedoel. De achterkant van de auto is de gereedschapskist. Niet alles hoeft ontworpen te worden. In een minimalistische omgeving, wordt de creativiteit van de mensen maximaal gestimuleerd.’ Ditzelfde vindt Joost ook in Oost-Europa terug. In de film, die van de reis met de houten auto is gemaakt, zie je Conijn de auto aanduwen met drie gezellige, gehoofddoekte boerinnen. ‘Als je in Nederland autopech hebt’, merkt Conijn op, ‘komt de ANWB. In Oost-Europa niet. Dan gaan mensen elkaar helpen.’
In een recent artikel in De Groene Amsterdammer (bron: http://www.groene.nl/artikel/ik-bevecht-de-vrijheid ) gaat Joost zelf in op zijn leven, werk en... noemt op het eind ook nog even de workshop / lezing bij de Nationale Politie.
'De Nederlandse politie nodigde mij uit voor een lezing. Ze hadden last van te veel managementregels en vroegen hoe ze zich wat minder aan de regels konden houden. Door een autonome manier van denken kun je juist dingen tot stand brengen. Autonomie betekent niet dat je je van de samenleving afwendt.’
Joost Conijn (Amsterdam, 1971) volgde een opleiding aan de Gerrit Rietveld Academie en aan het Sandberg Instituut. Voor zijn werk ontving hij onder meer de Charlotte Köhler Prijs, de Cobra Art Prize, stond hij op de shortlist van de Prix de Rome en op de longlist van de Amsterdamprijs voor de kunst. Behalve in een zelfgebouwd vliegtuig reisde Conijn ook in een zelfgebouwde houten auto die op gestookt hout rijdt. Voor fragmenten van zijn projecten en films: joostconijn.org. Het boek over de reis door Afrika, Piloot van goed en kwaad, is uitgegeven door De Bezige Bij.
