'Met wat korte oefeningen creëerde workshopleider Jorrit Stevens een ware aha-erlebnis'

Leuk zeg, een journaliste schreef een artikel over een workshop over 'Taal & Werkelijkheid' die denkadviseur Jorrit Stevens verzorgde voor de Nationale Politie op het 'Festival voor Verbindingen' in Eindhoven. Zie hier:

Tekst: A. de Gier

Gelukkig zat de workshop 'Taal en Werkelijkheid' helemaal vol, want met wat korte oefeningen creëerde (denk)adviseur Jorrit Stevens een ware aha-erlebnis.

Midden in de ruimte ligt een berg spullen. Een lege doos, een uitgerold verlengsnoer, een

schaakbord, koffiebekers, een omgevallen stoel, een jas. Wat is hier gebeurd? Dat is een

vraag waar een medewerker van de politie zijn hand niet voor omdraait, zo blijkt. Binnen korte tijd vliegen de verhalen over en weer. Een zelfmoord, een worsteling, een dodelijke uithaal naar een collega die het slachtoffer jarenlang heeft gepest. Of moet hier iemand gewoon nodig zijn zolder opruimen?

Eigen werkelijkheid

Jorrit Stevens, de begeleider van de workshop ‘Taal en werkelijkheid’, hoort het allemaal genietend aan. En vertelt na de verhalenronde over de driehoek van betekenis, een model uit de taalfilosofie dat de relatie laat zien tussen de taal, het denken en de werkelijkheid. “Wat hier op de grond ligt, zijn de feiten”, zegt Jorrit. “Wij geven daar taal aan met bijvoorbeeld het woord ‘doos’. Wat maar wil zeggen dat je door betekenisgeving je eigen werkelijkheid creëert." Jorrit deelt vervolgens een aantal kranten uit. De opdracht: selecteer een artikel en onderstreep met een pen wat de feiten zijn in dat artikel. De uitkomst is verbazingwekkend. In alleen al de kop ‘Personeel steelt uit wrok om crisis’ bijvoorbeeld, staan maar twee feiten: namelijk dat er personeel is en dat er spullen weg zijn. De rest is interpretatie, zelfs het gegeven crisis is er alleen maar dankzij verhalen die voortkomen uit het denken van mensen, zo stelt Jorrit. Jimmy ter Bork, agent en deelnemers aan de workshop, heeft hiervan een voorbeeld uit de praktijk.

“Ik heb ooit iemand aangehouden na een melding van huiselijk geweld. We hebben hem zelfs tegen de grond geslagen. Later bleek dat hij niet de dader was van het huiselijk geweld, maar het slachtoffer! Je gaat er bijna altijd automatisch vanuit dat mannen de daders zijn, maar dat klopt niet.”

Taalgemeenschap

Leuk om te weten natuurlijk, maar hoe vertalen we deze kennis naar ons werk bij de politie en vooral ook naar De Hark Voorbij en het innemen van professionele ruimte? Volgens Jorrit is dat heel eenvoudig. “Organisaties zijn ook een taalgemeenschap”, zegt hij.

“Ze bestaan bij de gratie van verhalen die we elkaar vertellen. Stel, je zegt: ‘De politie is een organisatie die maar moeilijk verandert’. Als iedereen dat zegt, is dat ook echt zo: iedereen ervaart het zo en gaat zich er wellicht zelfs naar gedragen. Terwijl je net zo goed iets zou kunnen zeggen als: ‘De politie is een groep mensen die het leuk vindt om te veranderen of aan workshops, zoals deze (lacht), deel te nemen.’ Waar ik iedereen toe zou willen uitnodigen is: kijk eens verwonderd naar de taal die wordt gebruikt en denk: wat hier wordt gezegd is mogelijk, maar niet noodzakelijk. Wat betekent dat nou, als men zegt dat de Politie een log apparaat is? Het is maar één van vele mogelijke interpretaties: een fantasietje. De deelnemers hebben daar net even mee geoefend en de betekenis daarvan ervaren. Je regelmatig verwonderen kan een startpunt zijn om een authentieke, zelfstandige denker te worden. Ook bij de Politie is dat wenselijk, zoals we net in de verhalen en bij de oefeningen van de deelnemers hoorden.”